Omgaan met veranderingen bij volwassenen met autisme




Bij autisme denkt men vaak aan kinderen die een woedeaanval krijgen, omdat ze van slag raken door een onverwachte verandering. Er zijn echter veel volwassenen met autisme die moeite hebben om met onverwachte situaties en veranderingen om te gaan, soms met de kleinste dingen.

Voor neurotypische mensen is dit vaak moeilijk te begrijpen. Waarom zijn veranderingen zo stressvol en hoe ga je hier als volwassene met autisme mee om?

Moeilijk omgaan met veranderingen door controleverlies

Waarom is omgaan met veranderingen zo lastig voor mensen met autisme? Voor de neurotypische mens is het vaak moeilijk te begrijpen als iemand met autisme van slag raakt door een verandering. Veranderingen horen nu eenmaal bij het leven en dingen lopen zelden precies zoals je hebt gepland.

Voor iemand met autisme – waarvoor het leven vaak al vol struikelblokken zit – zorgen onverwachte situaties vaak voor veel stress, omdat het een gevoel van controleverlies geeft. Mensen met autisme hebben juist veel behoefte aan controle, want de wereld voelt vaak als een draaiende bol waarin ze worden meegesleurd. Ze hebben soms moeite met sociale interactie, met de eisen die door de maatschappij worden gesteld en prikkels uit de omgeving. De weinige controle die er is, is de enige houvast en onverwachte veranderingen gooien dan snel roet in het eten.

Voorbeelden van onverwachte veranderingen

Bij onverwachte veranderingen kun je aan van alles denken. Het zijn echt niet alleen grote veranderingen die mensen met autisme uit balans brengen. Het kunnen juist kleine dingen zijn, die de neurotypische mens moeilijk zal begrijpen. Voorbeelden van onverwachte veranderingen:

Een afspraak wordt plotseling afgezegd of een uurtje verschoven

Voor iemand zonder autisme is het waarschijnlijk absurd dat iemand door het verschuiven van een afspraak van slag raakt. Toch is het mogelijk. Iemand met autisme heeft zijn of haar dag mogelijk helemaal ingepland, waarbij de afspraak in het dagschema zit tussen bijvoorbeeld het schoonmaken van de huiskamer en het avondeten. Door de afspraak af te zeggen of een uurtje te verschuiven, wordt het dagschema in de war geschopt.

Terwijl de neurotypische mens het schema gewoon even omgooit, vergt dit van iemand met autisme vaak veel energie. Opeens is er niet meer genoeg tijd om na de afspraak te koken, want dan komt de avondplanning in het geding. Er is dan echt een mind switch nodig om het schema los te laten en mee te gaan in de verandering. Niet iedereen zal hierdoor volledig van slag raken. De verandering kan ook voor vermoeidheid en lichte stressverschijnselen zorgen.

Er wordt op een vrije dag gevraagd om toch te komen werken

Als iemand met autisme een vrije dag heeft, is het goed mogelijk dat die dag in gedachten al helemaal volgepland is. Dit hoeven niet per se afspraken te zijn. Het kan ook het plan zijn om eindelijk die ene serie te kijken of een lange wandeling te maken. Het onverwacht moeten werken gooit het hele dagschema in de war. Ook hier is een mind switch nodig, die vaak moeilijk op te brengen is.

Een vaste routine op het werk wordt plotseling omgegooid

Volwassenen met autisme houden op het werk vaak van vaste routines, zodat precies duidelijk is hoe de dag eruit gaat zien. Een onverwachte wijziging in de routine kan dan ook voor veel stress zorgen. Opeens moet het werk anders worden uitgevoerd. Het vergt dan veel energie en concentratie om de wijziging in de routine door te voeren en als normaal te beschouwen.

Iemand verplaatst of verandert iets in huis

Veel mensen met autisme hechten veel waarde aan de inrichting van hun huis. Spullen hebben een vaste plek, omdat dit een gevoel van rust en controle geeft. Zelfs de kleinste dingen kunnen een vaste plek hebben, bijvoorbeeld de pen om het boodschappenlijstje mee te schrijven of een drinkglas dat de hele dag wordt gebruikt. Het kan dan ook voor stress en irritatie zorgen als dergelijke voorwerpen door een ander worden verplaatst.

Ook andere veranderingen kunnen voor spanning zorgen. Als een gast de gordijnen dicht doet en die daardoor een beetje scheef hangen, kan dat al vervelend zijn, net als het anders indelen van de vaatwasser.



Wijs een onverwachte verandering niet meteen af

Probeer als iemand een wijziging voorstelt, die niet meteen af te wijzen, bijvoorbeeld als een afspraak een uurtje verschoven wordt of als je gevraagd wordt om diezelfde avond mee uit gaan. Geef aan dat je bedenktijd nodig hebt en zeg dat je hier later op terugkomt. Door rustig over de mogelijke verandering na te denken, kun je aan de nieuwe situatie wennen en heb je het gevoel van controle. Dit werkt stressverlagend en kan er zelfs voor zorgen dat je zonder problemen akkoord gaat.

Spreek je gevoelens uit

Als een verandering onontkoombaar is, bijvoorbeeld een wijziging in de routine op het werk, spreek dan je gevoelens uit. Geef aan dat je de verandering lastig vindt en waarschijnlijk meer tijd nodig hebt om hieraan te wennen. Het uitspreken van je gevoelens kan de spanning wegnemen, omdat de omgeving dan op de hoogte is en rekening met je kan houden. Het kan ook helpen om eerst mee te kijken terwijl een ander de taak voor het eerst doet.

Raak niet in paniek

Probeer bij een onverwachte situatie niet meteen in paniek te raken. Neem even de tijd voor jezelf en probeer rustig adem te halen of doe een meditatieoefening. Je kunt jezelf hierbij even afzonderen, bijvoorbeeld op het toilet. Probeer zo praktisch mogelijk te bedenken hoe je met de verandering om kunt gaan of wie je hierbij om hulp kunt vragen. Soms is de angst vooraf groter dan de daadwerkelijke uitvoer.

Probeer te relativeren

Misschien helpt het om je af te vragen of de verandering groot genoeg is om je daadwerkelijk over op te winden. Als een gast in je huis de gordijnen scheef dicht doet, dan kun je hier op verschillende manieren mee omgaan. Waarschijnlijk heeft hij of zij de beste bedoelingen en is zich er niet eens van bewust dat het scheef hangende gordijn storend is. Probeer je niet te ergeren en hang het gordijn desnoods recht als de ander even de kamer uit is.

Nee zeggen mag

Als een verandering echt te veel stress oplevert, bijvoorbeeld een onverwacht voorstel om diezelfde dag iets leuks te gaan doen of als je onverwacht moet invallen, weet dan dat je ook ‘nee’ mag zeggen. In bepaalde gevallen is het afdoende om te zeggen dat je die dag niet kunt, ook al ben je gewoon thuis. Voor jou komt het gewoon niet uit en dat is genoeg. Je hoeft je dan niet te verantwoorden en vaak is het zelfs beter om geen uitleg te geven, omdat de omgeving het wellicht niet begrijpt. Hoe meer je vertelt, hoe eerder er een discussie kan ontstaan.

Bekijk ook de video Omgaan met Onverwachte Situaties

Speak Your Mind

*